„Politika“ je 26. avgusta t.g. objavila tekst „Draža u Sarajevu“, Nenada Kecmanovića profesora emeritusa, u daljem tekstu autora, u kome se osvrnuo kako je letos na Sarajevo film festivalu izbila bura negodovanja zbog prikazivanja isečka iz filma četničke operacije „ Heroji Halijarda“ na spasavanju saveznčkih padobranaca od nacista beogradskog reditelja Radoša Bajića.
Pa iz samog naziva operacije vidi se da ona nije bila četnička. Tokom proleća i leta 1944, sve se više avijatičara iz oštećenih savezničkih aviona padobranima spuštalo na teritoriju okupirane Jugoslavije koju su delom kontrolisali i četnici. Oni su izabrali odbor za evakuaciju na čelu sa majorom Bruksom, koji je rekao Zvonimiru Vučkoviću, komandantu Prvog ravnogorskog korpusa da bi njihovi telegrafisti mogli da uhvate vezu sa njihovom 15. armijom u Italiji, ako bi četnici doneli neoštećene radio uređaje iz nekog palog aviona. Čim su to dobili veza je uspostavljena i u Pranjane se 2. avgusta padobranom spustio poručnik Musulin sa još nekoliko oficira, koji su sa aerodroma u Pranjanima, uz pomoć četnika, 10.8.1944.godine organizovali evakuaciju američkim avionima oko 500, uglavnom, američkih avijatičara (Zvonko Vučković: Sećanje iz rata).
Od nacista nije pretila nikkva opasost avijatičarima, jer su četnici sarađivali sa Nemcima, zbog čega ni posle „Halijarda“saveznici nisu obnovili pomoć četnicima.
Član Odbora stručnjaka koji je Draža formirao da predlože uređenje Jugoslavije, Dr Slavko Stojković sastao se sa poručnikom Musulinom i Draži je 22. avgusta podneo izveštaj u kome je pored ostalog napisao:“Gospodine ministre, prema Vašim uputstvima posetio sam g. Đ. Musulina i predao mu Vaše pismo. Rekao je da žali što je bio sprečen poslom do sada da Vas poseti, ali se nada da će uskoro to moći da učini… On je poslan od njegove komande, u cilju da organizuje prebacivanje palih avijatičara Amerikanaca u Italiju. Za sve ostalo biće nadležna druga misija koja tek ima da dođe. Đ. Musulin smatra da bi radi poboljšanja naše situacije u inostranstvu trebalo preduzimati povremeno i akciju protiv Nemaca. Ako to ne bi bilo moguće da se vrše direktni napadi na Nemce dobro bi bilo da se učine izvesna dela sabotaže, naročito u pogledu saobraćaja.“ (Zbornik o NOR-u naroda Jugoslavije, Tom 14, k.4, str. 146-149)
I iz navedenog se vidi da se četnici nisu borili protiv Nemaca, i da Draža nije ispratio avijatičare. Autor nastavlja da je „prelomila Čerčilova pragmatična odluka da krajem rata (savezničku) pomoć preusmeri partizanima.“
Nije Čerčilova pragmatična odluka usmerila savezničku pomoć partizanima, već su na Teheranskoj konferenciji decembra 1943. odlučili Čerčil, Staljin i Ruzvelt da se pomažu Partizani u Jugoslaviji.
Autor takođe navodi kako istorija 20. veka o Draži Mihailoviću piše kao o „prvom gerilcu u okupiranoj Evropi,prvom, zato što su Titovi partizani, zbog pakta Molotov – Ribentrop kasnili u NOB-u.“
U „Istorija ravnogorskog pokreta“ /tri knjige/ autor Kosta Nikolić ne pominje Mihailovića kao prvog gerilca u Evropi, a u prvoj knjizi na strani 99 piše: „Kada su krenule prve partizanske akcije, Mihailovićev pokret je još bio u fazi organizovanja, sa planovima o podizanju opšteg ustanka u datom momentu – kada se izvede oganizacija pokreta otpora, stvore posebne vojne formacije, Nemačka oslabi na frontovima i stigne značajnija saveznička pomoć ili eventualno bude izvedena invazija Balkana“. Znači partizani nisu zakasnili u NOB-i kako je naveo autor. Što je autor pisao da je bilo što se nije dogodilo stvar je njegovog digniteta.
(krajem avgusta poslata je prva verzija teksta, druga je poslata krajem septembra a treća 10. oktobra, koja je i objavljena u Politici 13. oktobra 2023)
Sledi izbačen deo teksta koji je važan jer pokazuje koliko se istorijskih činjenica mora prikriti da bi onaj izabrani deo (o operaciji Halijard) zadobio veću, nerealnu važnost:
Iz navedenog se vidi ne samo da Draža Mihailović nije ispratio evakuisane avijatičare kako se to navodi u revizionističkim prepričavanjima i domišljanjima, već i nešto mnogo važnije – da je poručnik Musulin rekao da četnici treba bar da pokušaju da se bore protiv Nemaca.
A kako je evakuacija avijatičara vršena kod partizana.
I.V.R. Robertt uknjizi „Tito, Mihailović i saveznici 1941-19452, piše da se spaseno tokom 2.000 savezničkih pilota koji su iskočili sa padobranima na slobodnu partizansku teritoriju.
U biografiji Randolfa Čerčila, šefa samostalne vojne misije Velike Britanije pri partizanskom Glavnom štabu Hrvatske, piše da je “samo sa teritorije Hrvatske, Bosne i Hercegovine i Crne Gore evakuisano u Italiju nešto više od hiljadu savezničkih avijatičara.
Godine 1944, na ostrvo Vis se spustilo 215 savezničkih aviona, koji zbog kvara nisu mogli da stignu u Italiju. Njihove posade brojale su 1.935 avijatičara, koje su evakuisanie u Italiju. Jedan od američkih vazduhoplovaca čiji se avion 1944. godine prisilno spustio na aerodrom na Visu bio je Džordž Makgavern, koga je 1976. godine, za vreme boravka u Vašingtonu primio predsednik Tito.
Predsedništvo Antifašističkog veća narodnog Oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ) 12. februara1945. godine na predlog Vrhovnog komandanta NOV i POJ maršala Tita, odlikovao je 70 američkih avijatičara na čelu sa generalom Ajrom K. Ikerom za uspešnu saradnju sa NOVJ. General Iker, komandant Savezničkih vazduhoplovnih snaga u Sredozemlju, odlikovan je Ordenom partizanske zvezde prvog reda.
Prema podacima Jugoslovenske armije, u toku rata sa područja Jugoslavije evakuisano je 2.621 avijatičar. Kada je američki general Iker 11. i 12. marta 1945. posetio Beograd izrazio je toplu zahvalnost za pomoć koju su partizani pružili svezničkim avijatičarima prinuđenim da se zbog kvara ili obaranja aviona u kojima su bili spuste na slobodnu teritoriju Jugoslavije.
To su istorijske činjenice prvog reda a epizode njihovog prikrivanja, iskrivljivanja i prepravljanja kojima se služe današnji buržoaski istoričari da bi istoriju Drugog svetskog rata na području Jugoslavije nekako pripodobili interesima hladnoratovski zasnovane i shvaćene imperijalističke hegemonije, predmet su drugih grana i disciplina savremene kritičke istoriografije.
Na slici: Spomen ploča kod Mijajlove jame na kojoj je zabeleženo da su četnici ubili i u nju bacilli nekoliko savezničkih pilota.