Šta hoće Pelagićevci?

O autorima:

Jugoslovenska komunistička revolucionarna grupa „Pelagić“ (po nekim izvorima Jugoslovenski komunistički revolucionarni savez Pelagićevaca) osnovana je na grobu Branka Radičevića na brdu Stražilovo kraj Sremskih Karlovaca 9. marta 1919. godine. Sačinjavali su je pre svega jugoslovenski komunisti povratnici iz Sovjetske Rusije, koji su se vratili u novoosnovanu Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca sa ciljem osnivanja komunističke partije i pokretanja proleterske revolucije. Na osnivačkoj konferenciji učestvovalo je 48 delegatkinja i delegata, od kojih su poznata imena oko trideset. Najznačajniji Pelagićevci bili su: Franjo Drobni (1899-1971), predratni socijaldemokrata iz Osijeka i član Centralnog komiteta Komunističke partije (boljševika) Srba, Hrvata i Slovenaca u Rusiji; Nikola Kovačević (1894-1979), kožarski radnik iz Dervente i predratni član Socijaldemokratske stranke Bosne i Hercegovine. Bio je poslanik KPJ u Ustavotvornoj skupštini, od 1930-1932. godine član rukovodstva KPJ i španski borac. Od 1949. do 1954. godine bio je logoraš na Golom otoku kao pristalica Rezolucije Informbiroa; Spasoje Stejić (1892-1943), koji je na Vidovdan 1921. godine pokušao atentat na regenta Aleksandra Karađorđevića, zbog čega je osuđen na doživotnu robiju. Pobegao je iz zatvora 1941. godine i otišao u partizane, te poginuo na Sutjesci; Lazar Manojlović (1885-1921), zidar iz Novog Sada, aktivan u socijalističkom pokretu od 1901. godine, koji je ubijen od jugoslovenske policije kao Stejićev saučesnik u atentatu; i Andrija Mihajlović (1896-?), moler iz Velikog Bečkereka, član CK KPJ od 1924. godine. 1929. godine pobegao je u SSSR, gde je ubrzo uhapšen pod sumnjom da je špijun jugoslovenske policije. Pušten je na slobodu tek 1939. godine, i ostao je da živi u SSSR-u kao slobodan čovek do kraja života.

Od viđenijih ljudi koji nisu bili učesnici Oktobarske revolucije, konferenciji su prisustovali Adela Pavošević (1897-1928), „osiječka Rosa Luxemburg“ i organizatorka ženskog radničkog pokreta u tom gradu, Aleksandar Tajkov (1877-1941), radnik iz Čuruga i urednik socijaldemokratskih novina „Narodna volja“ iz Slavonske Požege, kog su streljali nemački okupatori 1941. godine; i Aćim Grulović (1898-1948), poljoprivrednik iz Beške, sindikalni organizator u međuratnom periodu i komandant Glavnog štaba Narodnooslobodilačke vojske za Vojvodinu.

Rukovodioci grupe i autori programske deklaracije „Šta hoće Pelagićevci“ bili su Lazar Vukićević i Nikola Grulović. Lazar Vukićević (1887-1941) bio je tipografski radnik, član Socijaldemokratske partije Mađarske i urednik radničkog lista „Sloboda“ u Novom Sadu. U tom listu sarađivao je i poznati srpski anarhosindikalista Krsta Iskruljev, što upućuje na to da je Vukićević u najmanju ruku bio upoznat sa idejama anarhizma i revolucionarnog sindikalizma. Mobilizovan je u austrougarsku vojsku 1914. godine i pao je u rusko zarobljeništvo. U Rusiji se pridružuje boljševicima i pokreće list „Svetska revolucija,“ prve jugoslovenske boljševičke novine. U novembru 1918. godine bio je inicijator reorganizovanja Jugoslovenske komunističke grupe u Komunističku partiju (boljševika) Srba, Hrvata i Slovenaca u Rusiji. 1919. godine, kao član Centralnog partijskog veća (Centralnog komiteta) novoosnovane Socijalističke radničke partije Jugoslavije (komunista), odlazi u Budimpeštu, gde je održavao vezu između SRPJ(k) i KP Mađarske, u slučaju da se Mađarska revolucija proširi na jug. Od 1921. godine, Vukićević je bio jedan od istaknutijih članova antiparlamentarističke leve opozicije unutar KPJ, zbog čega je ubrzo ili napustio partiju ili je iz nje izbačen. U narednih dvadeset godina, u Beogradu je držao knjižaru „Svetlost“ i štampariju u kojoj je objavljivao knjige poznatih mislilaca radničkog pokreta. 1941. godine je uhapšen od strane Gestapoa i streljan u Jajincima. Nikola Grulović (1888-1959) bio je obućarski radnik i član Srpske socijaldemokratske partije. Kao i Vukićević, našao se u Rusiji kao zarobljenik austrougarske vojske. Stupio je u Srpski dobrovoljački korpus na Istočnom frontu, gde je postao socijalista i organizovao masovno dezertiranje iz Korpusa. Po povratku u Kraljevinu SHS, biran je za poslanika u Ustavotvornoj skupštini, a 1921. godine bio je delegat KPJ na Trećem kongresu Kominterne. Sledeće godine, Grulović je bio vođa grupe unutar KPJ koja je sebe nazivala „Revolucionarni komunisti Jugoslavije“ i bila bliska levo-komunističkoj Komunističkoj radničkoj partiji Nemačke (KAPD). Za razliku od rukovodstva KAPD, Grulović je smatrao da ne treba formirati novu internacionalu, nego delovati u okviru Treće internacionale. Za razliku od Vukićevića, Grulović se vratio na liniju partije, te je 1935. godine postao član PK KPJ za Srbiju. Borio se u NOB-u, bio je član Vrhovnog štaba i Većnik AVNOJ-a. Posle rata je bio diplomata, a potom i predsednik Republičkog veća Skupštine Narodne Republike Srbije. Umro je u Beogradu 1959. godine.

U posleratnoj Jugoslaviji, najveći posao na popularizaciji Pelagićevaca obavio je upravo Grulović u svojim posleratnim sećanjima. Nedugo nakon njegove smrti, objavljen je poseban broj Zbornika Matice srpske za društvene nauke posvećen osnivanju KPJ u Vojvodini. U njemu su, pored Grulovićevih sećanja na Pelagićevce objavljena i sećanja Lazara Vukićevića i njegove supruge Toske. Tri godine kasnije, posthumno su objavljena Grulovićeva sećanja na Jugoslovene u Oktobarskoj revoluciji. Pelagićevci su bili česta tema istoričarskih istraživanja u socijalističkoj Jugoslaviji, ali su bili odsustni iz zvanične politike sećanja zbog gledišta koja su kasnije smatrana „ultralevim“. Uprkos tome, neki autori, poput Danila Kecića, smatrali su Pelagićevce pretečama jugoslovenskog samoupravljanja,¹ pritom ignorišući razlike između radničkih sovjeta u vreme Ruske revolucije i radničkih veća u Jugoslaviji.

Kontekst:

Najmanje 20.000 Jugoslovena borilo se u Ruskoj revoluciji i građanskom ratu na strani boljševika.² Većina su bili radnici i seljaci sa teritorije Austro-Ugarske, koji su se našli u Rusiji kao ratni zarobljenici. Često su se, da bi izbegli zarobljeničke logore, Srbi, Hrvati i Slovenci prijavljivali u Srpski dobrovoljački korpus pod komandom generala Mihaila Živkovića. Međutim, usled loših uslova života, iživljavanja oficirskog kadra nad vojnicima i diskriminacije, do maja 1917. godine, iz korpusa je istupila polovina svih boraca.³ Veliki broj njih pridružio se boljševicima. Nakon Oktobarske revolucije, u proleće 1918. godine, osnovana je Jugoslovenska komunistička grupa Ruske komunističke partije (boljševika). Krajem iste godine, kada se Prvi svetski rat završio, a po poraženim državama Centralnih sila počele da padaju monarhije, komunisti su osetili priliku za revolucionarnu borbu. Novoformirana Komunistička partija (boljševika) Srba, Hrvata i Slovenaca u Rusiji poslala je na jug svoje najbolje kadrove, sa ciljev formiranja komunističke partije i podsticanja revolucije. Iz grupe tih revolucionara formiran je Savez Pelagićevaca.

Savez Pelagićevaca dobio je ime po socijalističkom vođi iz devetnaestog veka, Vasi Pelagiću. Ideja davanja imena po radničkom borcu iz prošlosti bila je inspirisana Savezom Spartak (Spratakusbund), revolucionarnom komunističkom organizacijom koju su u Nemačkoj formirali Rosa Luxemburg, Klara Zetkin i Karl Liebknecht. Program Pelagićevaca bio je prilagođena verzija programa Spartakovaca, sa kojim su se Grulović i Vukićević najverovatnije upoznali prilikom svog kratkog boravka u Berlinu na putu iz Sovjetske Rusije u zimu 1918. godine. Kao i Spartakovci, Pelagićevci su se u svojoj deklaraciji, između ostalog, zalažu za šestočasovni radni dan, radničku vojsku bez oficirskog kadra, ukidanje parlamenta i njegova zamena radničkim većima, odnosno sovjetima. U skladu sa pamfletom Rose Luxemburg, smatrali su da najamnog rada u socijalizmu neće biti, iako nijedna država koja je kasnije u dvadesetom veku sebe smatrala socijalističkom to nije sprovela u delo. Pored toga, programska deklaracija stavlja naglasak na radnička veća kao viši oblik demokratije – ne samo u političkoj sferi, nego i na radnom mestu, gde provodimo većinu svojih života. Ovo je ujedno bila i najznačajnija tekovina Ruske revolucije, iako su sovjeti kao organi radničke vlasti u Rusiji praktično nestali početkom dvadesetih.

Vukićević i Grulović su, pored prilagođavanja programa jugoslovenskom kontekstu, uneli i neke značajnije programske izmene. Pre svega, za razliku od programa Spartakovaca, njihov program ne ignoriše seljačko pitanje, i kao jednake radničkim i vojničkim, uvek postavlja seljačka veća. Veća se ne organizuju po teritorijalnom principu, nego na radnim mestima i u vojničkim četama, po ugledu na sovjetski model. Sve programske tačke koje se odnose na hijerarhijske položaje, poput delegata u većima ili starešina u narodnoj vojsci, kod Pelagićevaca su eksplicitno opozive, „sa pravom smenjivanja u svako doba“. Program traži da se uspostavi „jedna jugoslovenska socijalistička sovjetska republika“, što je jedna od stavki koja je privlačila najviše pažnje u potonjim istraživanjima. Grulović u svojim memoarima navodi da je ovo urađeno na predlog Filipa Filipovića, mada se poređenjem s programom Spartakovaca vidi da je ovo stavka preuzeta od reči do reči iz njihovog programa, samo što je umesto „nemačka“ napisano „jugoslovenska“. U Nemačkom slučaju, ovo se odnosilo na ukidanje kvazi-feudalnog unutrašnjeg uređenja države koje je opstalo još od ujedinjenja 1871. godine. Nije poznato šta su tačno Pelagićevci mislili kada su napisali da se zalažu za „jednu jugoslovensku socijalističku sovjetsku republiku“. Dok su se nalazili u Sovjetskoj Rusiji, neki od njih zalagali su se za federativnu Jugoslaviju, neki za centralističku, a neki za rušenje Jugoslavije i uspostavljanje Balkanske sovjetske federativne socijalističke republike. Međutim, može se zaključiti da je njihov odnos prema ujedinjenju Južnih Slovena bio generalno pozitivan – komunisti su od samog početka koristili naziv „Jugoslavija“ da bi naglasili svoj odnos prema ujedinjenju Srba, Hrvata i Slovenaca, iako je Kraljevina zvanično postala Jugoslavija tek 1929. godine.

Pelagićevci su bili naročito oštri prema socijaldemokratama koji su ostali na pozicijama Druge internacionale do 1914. godine, smatrajući ih glavnim odgovornim za Svetski rat, koji su mahom podržali. Njihov proglas eksplicitno napada Vitomira Koraća, Vilima Bukšega i Etbina Kristana, koji su, kao pristalice jugoslovenskog ujedinjenja, čak ušli u novu kraljevsku Vladu, što je za Pelagićevce predstavljalo izdaju komunističkih principa. Pelagićevci su čak odlučili da neće ući u novu partiju ako se ona ne bude nazivala komunističkom, ali su prihvatili naziv Socijalistička radnička partija da ne bi ugrozili jedinstvo revolucionarnih organizacija radničke klase. Desni socijalisti, koji su prihvatili ministarska mesta u Vladi i stoga dobili pogrdan naziv „ministerijalisti“, posebno su mrzeli Pelagićevce. U februaru 1919. godine, Grulović i Vukićević su uhapšeni od strane kraljevske policije na inicijativu ministerijalista. Na Kongresu ujedinjenja, ministerijalisti su se pobunili protiv prisustva Pelagićevaca. Bukšeg ih je optužio za razbijanje partije, na šta je Vukićević odgovorio: „bolje je i razbiti nego je krpiti“. Nakon što je većina odlučila da Pelagićevci imaju pravo učešća na Kongresu, ministerijalisti su demonstrativno napustili sednicu i tako ozvaničili raskol u radničkom pokretu. Pelagićevci su ulaskom u SRPJ(k) prestali da postoje.

Savez Pelagićevaca bio je autentična radnička organizacija, a autori njene programske deklaracije, Grulović i Vukićević, bili su obućar i tipograf. Iako skromnog porekla i obrazovanja, pokazali su se i kao politički mislioci i kao radnički organizatori. Radikalnost njihovog programa, a naročito isticanje značaja radničkih veća i antiparlamentarizma, predstavljali su začetak ideološkog pravca koji će se od 1921. godine na dalje formirati kao levo-komunistička opozicija unutar KPJ. Tekst proglamske deklaracije koji sledi priredio je Grulović 1959. godine. Tekst je identičan originalnom iz 1919, iako su uvedene minimalne lingivističke izmene, prilagođene duhu vremena: na primer, umesto „Proletarci sviju zemalja, ujedinite se!“, zaglavlje glasi „Proleteri svih zemalja, ujedinite se!“

Tekst:

Proleteri svih zemalja, ujedinite se!

Šta hoće pelagićevci?

I. Na bojnim poljima Balkana rasplinule su se kao dim krvave želje bečke birokracije i peštanske oligarhije o svetskoj vladavini. Banda zločinaca, koji su izazivali svetski požar i uvukli narod cele zemaljske kugle u krvavi potok, dopali su u bezizlazni položaj. Narod, koji je obmanjivan u toku četiri godine, koji je u službi Molohu zaboravio na svoje obaveze kulturnog čoveka, u kome je utrnulo svako osećanje časti i čovečnosti, koji je dopuštao, da se iskorišćuje i za najsramnija dela osetivši se na ivici propasti, probudio se iz četvorogodišnje ukočenosti. Zbacio je sa sebe sramni jaram zloglasnih Habsburgovaca, i stara kula nepravde i najgnusnije tiranije: Austro-Ugarska raspala se u nekoliko državica, a njeni državnici udaviše se u sopstvenoj kaljuzi.

Ali Habsurgovci su bili samo predstavnici imperijalističke buržoazije i grofova. Klasna vladavina buržoazije – to je pravi vinovnik svetskog rata, u Francuskoj kao i u Nemačkoj, u bivšoj Austro-Ugarskoj kao i u Engleskoj, u Evropi kao i u Americi. Kapitalisti svih zemalja – to su vinovnici istrebljenja naroda. Međunarodni kapital – to je nesita aždaja u čiju su državu-čeljust bacani milioni za milionima ljudskih žrtava.

Svetski rat postavio je društvo pred alternative: ili treba i dalje zadržati kapitalizam, koji znači nove ratove i opasnost od haosa i anarhije, ili treba uništiti kapitalističku eksploataciju.

Sa završetkom svetskog rata klasna vladavina buržoazije izgubila je pravo na dalji opstanak. Ona više nije u stanju da društvo izvede iz užasnog stanja ekonomskog bankrotstva, koje je za sobom ostavila imperijalistička orgija.

Sredstva za proizvodnju uništena su u užasnim razmerama. Milioni radnika, najbolje i najzdravije pokoljenje radničke klase – propalo je. A one, koji su ostali u životu, po povratku kući očekuje grubi osmeh bede i besposlica. Glad i bolest prete da u korenu podriju narodnu snagu. Finansijsko bankrotstvo, kao posledica neizmerno je. Raspikućska politika Beča ostavila nam je lep amanet, a i „naši” krfsko-solunski „spasitelji“ ne dođoše praznih šapa, i oni nas pozdraviše sa milijardama duga…⁴

Spasti iz te očevidne propasti, izlečiti od svih tih zala može samo socijalizam: drugog izlaza nema. Samo svetska proleterska revolucija može uneti red u taj haos, dati svima rada i hleba, učiniti kraj uzajamnom istrebljivanju naroda, samo svetska proleterska revolucija može doneti napaćenom čovečanstvu mir, slobodu i istinsku kulturu. Dole najamni rad! – to je lozinka današnjeg vremena. Najamni rad i klasna vladavina moraju ustupiti mesto radu na komunističkoj osnovi. Sredstva za proizvodnju ne smeju biti monopol jedne klase, ona moraju postati opšta svojina. Ne može biti više ni izrabljivača ni izrabljenih. I proizvodnja i podela produkata mora biti u interesu celine. Uništenje današnjeg načina proizvodnje, koji nije ništa drugo nego istrebljivanje i grabež: uništenje i trgovine, koja se javlja samo kao obmana – to je zadatak dana.

Umesto današnjih gospodara i njihovih najamnih radnika – radnik-komunista! Rad neće biti teret ni za koga, jer će postaviti obaveze za sve. I svaki će živeti i uživati ko ispunjava svoje obaveze prema društvu.

Neka glad bude od sada ne zla sudbina radnog naroda, nego kazna za trutove!

Samo u takvom društvu mogu biti iskorenjeni uzajamna mržnja i ropstvo. Samo kad takvo društvo postane stvarnost, zemlja će se osloboditi greha čoveko-ubistva. Tek će se tada moći kazati: Ovo je bio poslednji rat.

U današnje vreme socijalizam je jedina kotva spasenja za čovečanstvo. Na ruševinama kapitalističkog društva već sijaju, kao ognjeno znamenje, reči Komunističkog Manifesta: Socijalizam ili prelaz u varvarstvo!

II. Stvaranje socijalističkog društva – to je najveličanstvenije od zadataka koji je ikada u istoriji čovečanstva pao u deo u ma kojoj klasi, ma kojoj revoluciji. Taj zadatak zahteva koreniti preobražaj države, uništenje svih ekonomskih i socijalnih oslonaca današnjeg društva.

To uništenje i taj preobražaj ne mogu se izvršiti dekretima neke vlasti, komisije ili parlamenta, oni se mogu ostvariti samo nadiranjem samih narodnih masa.

U svima dosadašnjim revolucijama uvek je jedna neznatna manjina naroda igrala pretežnu ulogu u revolucionarnoj borbi, upravljala njome i opredeljivala joj ciljeve, koristeći se masom samo kao oruđem za postizanje pobede u ime sopstvenih interesa, interesa manjine. Socijalistička revolucija – to je prva revolucija koja se izvodi u interesu ogromne većine i koja može da pobedi samo ako u njoj uzme učešća većina radnika.

Proleterske mase su potrebne ne samo zato, da sa punim saznanjem revoluciji dadu jedan određen pravac; one moraju svojom sopstvenom aktivnošću korak po korak  sprovoditi u život socijalizam.

Suština socijalističkog društva sastoji se baš u tome, što radne mase prestaju biti mase sa kojima se upravlja; one, naprotiv, uzimaju učešća u svom političkom i ekonomskom životu, i organizuju ga po svome svesnom i slobodnom nahođenju.

Zato proleterske mase moraju uništiti sve zaostale organe svesne vladavine buržoazije kao što su parlamenti i opštinski odbori, i njih od vrha pa do dna zameniti svojim sopstvenim klasnim organima: radničkim, vojničkim i seljačkim većima; moraju se zauzeti svi položaji, podvrći kontroli sve državne funkcije i sve državne potrebe razmatrati sa gledišta sopstvenih klasnih interesa i interesa socijalizma.

Samo putem postojane, žive veze između narodnih masa i njihovih organa: radničkih, vojničkih i seljačkih veća, može njihov rad ispuniti državu socijalističkim duhom.

Ekonomski prevrat može se izvršiti samo kao proces čiju su nosioci proleterske mase.

Goli dekreti i najviših reakcionarnih komiteta o socijalizmu – samo su prazne reči, jer samo proleterijat svojom sopstvenom akcijom može pretvoriti reči u delo. U upornoj borbi sa kapitalom, grudi u grudi sa svakim preduzećem, putem direktnog pritiska radnih masa, putem direktne akcije, koja se najbolje izražava u generalnom štrajku, samo tako mogu radnici izvojevati najpre pravo kontrole nad proizvodnjom, a zatim i faktičku upravu nad njom.

Proleterske mase moraju se pretvoriti od mrtvih mašina, kako ih danas kapitalist upotrebljava u procesu proizvodnje, u slobodne, samostalne rukovodioce toga procesa. Oni se moraju ostetiti kao aktivni članovi jedne celine, koja je jedini gospodar svega društvenog bogatstva. Oni moraju pokazati vrednoću bez preduzimačkog bića, intenzivnost rada bez kapitalističkih podstreka, disciplinu bez jarma i poredak bez gospodstva. Najviši idealizam kad je u pitanju opšti interes, najveća samodisciplina, osećanje istinskog bratstva u masi – to su moralne osnove socijalističkog društva, dok su gluhi egoizam i pokvarenost moralni osnovi kapitalističkog društva.

Sve te socijalističke vrline, zajedno sa znanjem i sposobnošću za rukovanje socijalističkim preduzećima radnici mogu dobiti samo sopstvenim radom i naporom i sopstvenim opitom.

Socijalizacija društva može se ostvariti u svoj širini samo putem uporne i neumorne borbe proletarijata na svim tačkama gde dolaze u dodir rad i kapital, narod i klasna vladavina buržoazije.

Oslobođenje radnika mora biti delo samih radnika.

III. U buržoaskim revolucijama krvoproliće, teror i političko ubistvo javljaju se kao neophodna sredstva u rukama ustanika. Međutim, za ostvarivanje ciljeva proleterske revolucije ta sredstva nisu neophodna, jer proleterska revolucija ne vodi borbu sa ličnostima nego sa ustanovama: ona oseća mržnju i odvratnost prema čoveko – ubistvu. Ono ne stupa na arenu sa naivnim iluzijama, da bi, pošto se u njih razočara, pribegavala krvnoj osveti. Proleterska revolucija – to nije očajnički pokušaj manjine da silom saobrazi svet svome idealu: to je pohod svesnih miliona narodnih masa pozvanih da ispune jednu istorijsku misiju i da preobraze neophodnost u realnost.

Ali je proleterska revolucija zajedno sa tim – pogrebno zvono svakog ropstva i ugnjetavanja. Zato protiv proleterske revolucije ustaju kao jedan čovek, ne na život nego na smrt, svi kapitalisti, sitna buržoazija i svi paraziti izrabljivanja i klasne vladavine.

Bilo bi bezumno verovati da će se kapitalisti dobrovoljno pokoriti socijalističkom verdiktu, parlamenta ili sabora, i da će se spokojno odreći svojine, profita i privilegije  izrabljivanja. Sve vladajuće klase uporno su se borile za svoje privilegije do kraja. Rimski patriciji kao i srednjevekovni feudali, engleski plemići i amerikanski gospodari robova – svi su oni prolivali potoke krvi. Oni su išli po leševima, služeći se mačem i ognjem… Oni su izazivali građanske ratove i državne udare u cilju zaštite svojih privilegija i svoje vlasti.

Današnja kapitalistička klasa, kao poslednji izdanak vladajućih klasa, prevazilazi sve svoje prethodnike u grubosti, nepredviđenom cinizmu i podlosti.

Svoju „svetinju nas svetinjama“ – profit i privilegiju izrabljivanja – ona će braniti i rukama i zubima, svim metodama hladnokrvnog zločinca, koje je primenjivala u poslednjem ratu. Ona mobilizuje selo protiv gradova, drži zaostale slojeve proleterijata protiv socijalističke avangarde. Pokušava da paralizuje svaku socijalističku meru hiljadama sredstava pasivne rezistencije. Ona u svojstvu spasitelja zemlje poziva i spoljnog neprijatelja i pre će preobratiti celu zemlju u ruševine i zgarište, nego što će se dobrovoljno odreći  najamnog ropstva.

Pa kad buržoazija ne preza ni od terora, ni od nasilja, kad je u pitanju održanje njenih izrabljivačkih privilegija, šta onda ostaje proleterijatu?

Svaki otpor buržoazije mora se rušiti korak po korak gvozdenom rukom i bespoštednom energijom: Nasilju buržoaske kontrarevolucije treba suprotstaviti revolucionarnu silu proleterijata, jasnost njegovih ciljeva, budućnost i u svako doba gotovost za akciju. Za obezbeđenje od opasnosti kontrarevolucije naoružanje naroda i razoružanje vladajuće  klase. Ali će samo živi duhovni kontakt jugoslovenske revolucije sa III Komunističkom internacionalom i proširenje jugoslovenske revolucije do razmera opšte proleterske revolucije biti u stanju da stvore solidan temelj na kome se može podići zgrada socijalističkog društva.

Borba za socijalizam – to je najveći građanski rat koji je istorija ikada videla i za taj rat proletarijat mora nabaviti neophodno oružje. On mora naučiti da vlada njime u cilju borbe i pobede.

Diktatura proletarijata, vladavina radničke klase, javlja se kao neizbežna faza na putu preobražaja kapitalističkog društva u socijalističko.

Ne tamo, gde najamni rob sedi naporedo sa kapitalistom, i seoski proleter sa buržoazijom, ne u parlamentu čiji se rad sastoji samo u deklamacijama (što najbolje dokazije „narodno“ predstavništvo u Beogradu) – nego tamo gde su milioni proleterske mase stegli svu državnu vlast u svoju moćnu pesnicu, da bi njome kao maljem premlatili vladajuću klasu: samo tamo postoji istinska demokratija, koja nije obmana naroda.

Da bi olakšali proletarijatu izvršenje svih zadataka, Pelagićevci traže odmah:

I. ZA ODBRANU REVOLUCIJE:

1. Razoružanje policije, oficira, kao i neproleterskih vojnika. Razoružanje svih, koji pripadaju vladajućoj klasi;
2. Konfiskovanje sve rezerve u oružju i municiji, kao i svih preduzeća koja izrađuju oružje i municiju;
3. Naoružanje svih odraslih proletera, koji sačinjavaju radničku miliciju. Obrazovanje Crvene garde, kao aktivnog dela milicije za stalnu odbranu revolucije protiv kontrarevolucionarnih pokušaja;
4. Uništenje komandne vlasti oficira i podoficira. Zamena prinudne vojne discipline dobrovoljnom disciplinom vojnika. Vojnici biraju starešine s pravom smenjivanja u svako doba;
5. Zamena svih političkih organa sa predstavnicima Radničkih, Seljačkih i Vojničkih Veća;
6. Obvrazovanje revolucionarnog suda, koji će suditi svima kontrarevolucionarima;
7. Rekvizicija sve rezerve u hrani radi osiguranja narodne ishrane.

II. U POLITIČKOJ I SOCIJALISTIČKOJ OBLASTI:

1. Uništenje odeljnih država. Jedna jugoslovenska socijalistička sovjetska republika;
2. Uništenje svih parlamenata i gradskih, kao i opštinskih odbora. Njihove funkcije prelaze na Radnička, Seljačka i Vojnička Veća, učestvuju svi odrasli proleteri oba spola u varoši i na selu, izbori se vrše po preduzećima, a u slučaju Vojničkih Veća po četama. Radnici, vojnici i seljaci imaju pravo da u svako doba opozovu svoje predstavnike;
3. Izbori delegata Radničkih, Seljačkih i Vojničkih Veća za Centralni Savet Radničkih, Seljačkih i Vojničkih delegata, koji treba da izabere Izvršni odbor, u svojstvu svoga najvišeg organa zakonodavne i izvršne vlasti;
4. Saziv Centralnog Saveta mora se vršiti bar svaka tri meseca – a u tome se razmaku mogu uvek novi izbori vršiti – radi stalne kontrole nad radom Izvršnog odbora i radi održavanja živog kontakta između Radničkih, Seljačkih i Vojničkih Veća s jedne strane i njihovog vrhovnog organa uprave s druge strane;
5. Pravo je Radničkog, Seljačkog i Vojničkog Veća da u svako doba opozovu i zamene svoje delegate za Centralni Savet, u slučaju ako oni ne bi radili u interesu svojih birača. Pravo je izvršnog odbora da postavlja i smenjuje narodne poverenike, kao i službenike pri centralnim ustanovama;
6. Ukidanje svih staleških razlika, ordena i titula. Punopravna i socijalna ravnopravnost polova;
7. Radikalno socijalno zakonodavstvo. Skraćenje radnog vremena u cilju onemogućavanja besposlice i imajući u vidu fizičku iznurenost proletarijata u poslednjem svetskom ratu, maksimalni radni dan od 6 sati;
8. Korenita reorganizacija ishrane, stanova, sanitetske i vaspitne službe u duhu proleterske revolucije.

III. PRVI EKONOMSKI ZAHTEVI

1. Konfiskovanje svega imanja i prihoda dinastija u korist društva;
2. Anuliranje svih državnih dugova, svih vojnih zajmova;
3. Eksproprijacija zemlje u svim krupnim i srednjim zemljoradničkim preduzećima. Obrazovanje širom cele zemlje zemljoradničkih komuna pod jednom centralnom upravom. Sitna sopstvena imanja ostavljaju se sopstvenicima, dok se oni dobrovoljno ne sjedine sa socijalističkim komunama;
4. Eksproprijacija svih banaka, rudnika kao i svih krupnih industrijskih i trgovačkih preduzeća.
5. Konfiskovanje svega imanja iznad određene mere, koju će utvrditi Centralni Savet;
6. Prelaz svih saobraćajnih sredstava u ruke Sovjetske republike;
7. Izbori po svim preduzećima naročitih odbora u čiju će nadležnost doći uručenje, u sporazumu sa Radničkim većima, unutrašnjih odnosa preduzeća, regulisanje uslova rada, kontrola nad proizvodnjom i najzad – uprava preduzeća.

IV. MEĐUNARODNI ZADACI

Valja odmah vaspostaviti veze sa svima inostranim bratskim komunističkim partijama u cilju da se socijalna revolucija postavi na internacionalnu osnovu, jer se trajni mir može zaključiti i obezbediti, samo putem međunarodnog bratstva revolicionarnih pokreta svetskog proletarijata.

Eto, to hoće savez Pelagićevaca!

Težeći tome, oni se javljaju kao socijalistička savest revolucije i zato ih mrze i gone, zato ih klevetaju svi javni i tajni neprijatelji revolucije proletarijata.

„Raspnite ih“ – viču kapitalisti prigrlivši grčevito svoje kase.

„Raspnite ih“ – dovikuje sitna buržoazija, oficiri, lakeji buržoaske štampe, koji sramno zarađuju hleb služeći klasnoj vladavini buržoazije.

„Raspnite ih“ – viču socijal-patriote, koji su poput Jude Iskariotskog prodali proletarijat buržoaziji.

„Raspnite ih“ – ponavlja kao eho zavedeni i obmanuti deo proletarijata i vojnika, koji još ne shvataju da napadajući Pelagićevce, napadaju na svoje sopstveno meso i krv.

U mržnji i klevetama protiv Pelagićevaca ujedinjuje se sve što je kontrarevolucionarno, neprijateljski rasoploženo prema narodu, antisocijalno, dvosmisleno i neodređeno. Time se potvrđuje, da u njima bije srce revolucije, da njima pripada budućnost.

Pelagićevci, kao i svaka druga komunistička partija, ne teže za vlašću nad proletarijatom ili pomoću proletarijata. Pelagićevci se javljaju kao najsavesniji deo proletarijata da na svakom koraku ukazuju najširim masama na njihove istorijske zadatke.

U svakoj fazi revolucije oni su predstavnici krajnjeg cilja socijalizma i pretstavljaju u svima nacionalnim pitanjima interese proleterske svetske revolucije.

Pelagićevci se gnušaju svake saradnje sa buržoazijom, jer ona znači izdaju principa socijalizma, snaženje kontrarevolucije i paralizovanje revolucije.

Pelagićevci se gnušaju jugoslovenskih socijal-patriota (Koraća, Bukšega, Kristana i komp.), jer da nisu oni pritekli u pomoć jugoslovenskoj buržoaziji, koja je bila, posle Austro-Ugarskog raspada, u ropcu, nemoćna da organizuje ma kakav otpor protiv revolucije, danas bi, kao i u Rusiji, i u Jugoslaviji imali diktaturu proletarijata u vidu Sovjetske vlade…

Korak po korak idući trnovitim putem sopstvenoga gorkoga opita,⁵ i uzdižući se stepen po stepen kroz poraze k pobedi, proleterska revolucija biće u stanju da dostigne punu jasnost i zrelost.

Pobeda Pelagićevaca neće biti na početku nego na kraju revolucije: ona je istovetna sa pobedom ogromnih miliona mase socijalističkog proletarijata.

Ustajte proleteri! U boj! Radi se o tome da u borbi protiv celoga sveta osvojimo svet.

Na ovu fazu klasne borbe, poslednje u svetskoj istoriji, borbe za najviše ciljeve čovečanstva, odnose se reči:

„Rukom za gušu, kolenom na grudi!“⁶

1. Danilo Kecić, Revolucionarni radnički pokret u Vojvodini 1917-1921 (Novi Sad: Institut za izučavanje istorije Vojvodine, 1972), 223.
2. Ivan Očak, U borbi za ideje Oktobra: Jugoslavenski povratnici iz Sovjetske Rusije (1918–1921) (Zagreb: Stvarnost, 1976),  52.
3. Vujica Kovačev, Na zajedničkom frontu revolucije: Veze između jugoslovenskih i mađarskih komunista 1918–1919. i učešće Jugoslovena u mađarskoj revoluciji 1919. godine (Beograd: Institut za savremenu istoriju, 1987), 30.
4. Misli se na spoljni dug novoformirane Kraljevine, pošto je to bio ratni i predratni dug Kraljevine Srbije ukombinovan sa dugom delova Habzburškog Carstva koji su ušli u novu državu. Kraljevina je tako u startu bila u dugovima do guše, i stoga zavisna od, prvenstveno, francuskog i britanskog imperijalizma, o čemu su komunisti naširoko pisali.
5. opit (опыт) je rusizam i znači „iskustvo“.
6. Ovaj naizgled neobičan citat takođe je parafraza Rose Luxemburg. Njen pamflet završava sa „Daumen aufs Auge und Knie auf die Brust!“ – „Palac u oko i koleno na grudi!“ Ovo je bio čuveni citat nemačkog socijaliste iz 19. veka, Ferdinanda Lasallea, kada je upitan kako se odnositi prema nemačkom carizmu.